Rodzina dotknięta przemocą wymaga pomocy z zewnątrz. Aby przeciwdziałać przemocy domowej i przede wszystkim wspierać osobę pokrzywdzoną, wdrażana jest procedura Niebieskiej Karty. Na czym polega Niebieska Karta? Kto i dla kogo może założyć Niebieską Kartę? Jakie zalety i wady ma ta procedura? Poznaj odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania, które dotyczą Niebieskiej Karty.
Co to jest Niebieska Karta?
Niebieska Karta to potoczna nazwa procedury „Niebieskie Karty”, której celem jest pomoc osobie dotkniętej przemocą domową. Odpowiadając na pytanie, co to jest Niebieska Karta, można też wskazać, jak procedura ta została zdefiniowana w ustawie o przeciwdziałaniu przemocy domowej – to ogół czynności podejmowanych i realizowanych w związku z uzasadnionym podejrzeniem stosowania przemocy domowej. Do podejmowania i realizowania tych czynności uprawnionych jest wiele osób, np. funkcjonariusze policji.
Komu zakłada się Niebieską Kartę? Rodzinie, w której dochodzi do przemocy – bez względu na rodzaj przemocy (m.in. fizyczna, psychiczna, ekonomiczna). W Niebieskiej Karcie umieszcza się informacje zarówno o sprawcy, jak i osobie pokrzywdzonej.
Procedura „Niebieskie Karty” wymaga wypełnienia czterech różnych formularzy.
- Niebieska Karta – A. Zamieszcza się w niej dane osoby doznającej przemocy domowej oraz osoby stosującej przemoc domową. Niebieska Karta – A przewiduje też miejsce na wskazanie rodzaju stosowanej przemocy.
- Niebieska Karta – B. Ta karta zawiera szereg informacji przydatnych z perspektywy osoby doznającej przemocy domowej. Uwzględnia się w niej m.in. wykaz placówek, które udzielają pomocy osobom doznającym przemocy domowej.
- Niebieska Karta – C. Jest wypełniana podczas spotkania zespołu interdyscyplinarnego z osobą pokrzywdzoną. Zawiera m.in. indywidualny plan pomocy przygotowany dla osoby doznającej przemocy.
- Niebieska Karta – D. To część przeznaczona do pracy ze sprawcą przemocy domowej. Umieszcza się w niej m.in. informacje o tym, czy sprawca nadużywa alkoholu, miał dozór kuratora sądowego lub był karany.
Kto może założyć Niebieską Kartę?
Od 28 września 2023 r. katalog osób uprawnionych do założenia Niebieskiej Karty powiększył się. Kto może założyć Niebieską Kartę? Uprawnieni do tego są:
- funkcjonariusze policji,
- pracownicy socjalni – pomocy społecznej i specjalistycznego ośrodka wsparcia dla osób doznających przemocy domowej,
- nauczyciele,
- asystenci rodziny,
- osoby wykonujące zawód medyczny np. lekarze,
- członkowie gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych,
- psychologowie z organizacji pozarządowych, które wchodzą w skład zespołu interdyscyplinarnego na rzecz przeciwdziałania przemocy domowej,
- żołnierze Żandarmerii Wojskowej.
Co ważne, żadna z osób uprawnionych do założenia Niebieskiej Karty nie musi uzyskać zgody osoby dotkniętej przemocą – wystarczy uzasadnione podejrzenie, że wobec danej osoby stosowana jest przemoc. Zgłaszającym z kolei wcale nie musi być osoba dotknięta przemocą – może to być np. osoba z jej otoczenia. Wówczas zgłaszający nie musi znać dokładnych danych osób, których dotyczy sprawa. Ustaleniem tych informacji zajmą się specjaliści.
Jak działa Niebieska Karta po jej założeniu? W uproszczeniu procedura przewiduje: wypełnienie Niebieskiej Karty – A i przekazanie jej zespołowi interdyscyplinarnemu. Następnie odbywa się spotkanie z osobą pokrzywdzoną i sprawcą (w różnych terminach), opracowany i wdrożony zostaje też indywidualny plan pomocy osobie dotkniętej przemocą.
Niebieska Karta – konsekwencje dla sprawcy
Założenie Niebieskiej Karty rodzi pytanie o konsekwencje dla sprawcy. Niebieska Karta nie jest równoznaczna z wszczęciem postępowania karnego. Nie oznacza to jednak, że sprawca nie poniesie żadnych konsekwencji. Przeciwnie – wobec osoby stosującej przemoc domową można podjąć działania interwencyjne. Przykłady takich działań to:
- badanie na zawartość alkoholu, a w razie pozytywnego wyniku doprowadzenie do wytrzeźwienia,
- wydanie nakazu natychmiastowego opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia,
- zakaz kontaktowania się z osobą dotkniętą przemocą domową,
- odebranie broni palnej i dokumentów, które potwierdzają legalność jej posiadania – dotyczy to również amunicji,
- poinformowanie o konsekwencjach prawnych stosowania przemocy domowej.
Konsekwencje założenia Niebieskiej Karty mogą być jeszcze poważniejsze, jeżeli małżonkowie zdecydują się na rozwód. Wówczas Niebieska Karta może działać na niekorzyść rodzica stosującego przemoc w sprawach regulowanych przez prawo rodzinne, np. dotyczących opieki nad dzieckiem.
Czy z Niebieską Kartą można pracować?
Prace na niektórych stanowiskach mogą wykonywać jedynie osoby, które nie zostały prawomocnie skazane za przestępstwo. Czy z Niebieską Kartą można pracować wszędzie? Tak, gdyż założenie Niebieskiej Karty nie przesądza jeszcze o tym, że osoba podejrzewana o przemoc rzeczywiście ją stosuje – to dopiero zostanie ustalone w trakcie pracy (spotkań) z osobą wskazaną jako pokrzywdzoną i osobą mającą dopuszczać się przemocy.
Chociaż założenie Niebieskiej Karty nie jest równoznaczne z winą potencjalnego sprawcy przemocy, to trzeba pamiętać, że gdyby podejrzenia się potwierdziły, a sprawa finalnie zakończyłaby się prawomocnym skazaniem, to sytuacja będzie prezentować się już inaczej. Wówczas nie będzie już możliwa praca na każdym stanowisku. Pracodawca zyska też przesłankę do rozwiązania stosunku pracy z pracownikiem, który pracuje m.in. jako nauczyciel czy detektyw.
Niebieska Karta – jakie ma zalety i wady?
Jak każde rozwiązanie, procedura „Niebieskie Karty” ma zalety i wady. Główną korzyścią jest pomoc osobie doświadczającej przemocy domowej. Po zmianie przepisów, która miała miejsce kilka lat temu, udzielane wsparcie jest konkretne – funkcjonariusz policji może m.in. wydać wobec osoby stosującej przemoc domową nakaz opuszczenia mieszkania (domu) czy zakaz zbliżania się do osoby dotkniętej przemocą. Wraz z wprowadzaniem kolejnych zmian rośnie też świadomość społeczna oraz poziom uwrażliwienia na sygnały mogące świadczyć o przemocy domowej.
Jakie wady ma Niebieska Karta?
- Czasochłonne formalności – chociaż skrócono m.in. termin przekazywania informacji do zespołu interdyscyplinarnego (z 7 do 5 dni roboczych), to wciąż konieczne jest wypełnianie wielu kart.
- Braki personalne – niewystarczająca liczba pracowników, którzy mają pomagać osobom pokrzywdzonym. To powoduje, że osoby objęte wsparciem nie zawsze otrzymują tyle czasu, ile powinny, aby odzyskać równowagę.
Mimo że procedura „Niebieskie Karty” nie jest rozwiązaniem pozbawionym wad, to jest ich mniej w stosunku do zalet – m.in. skutecznej ochrony osoby dorosłej czy dzieci przed przemocą domową.